Biberiye

Biberiye, (Rosmarinus officinalis), ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasından iğneye benzeyen ince yapraklı, daima yeşil kalan, değerli bir uçucu yağ ve baharat bitkisidir. Yarı çalı veya çalı formunda çok yıllık bir bitki olan biberiye, Akdeniz’in karakteristik bitkilerinden birisidir. Akdeniz’e komşu olan ülkelerin özellikle sahil ve sahile bakan dağ yamaçlarında doğal olarak yetişir. Rosmarinus Latincede ‘denizin çiği’ anlamına gelir. Deniz kenarlarında çok yaygın bulunmasından ve deniz iklimini çok sevmesinden dolayı bu ismi almıştır. Türkiye’de Akdeniz ve Ege sahil şeridinden 1000 m yüksekliklere kadar yayılış gösterir. Ancak ekonomik olarak en fazla Mersin ve Adana illerinde, 100-250 m rakımlarda, sahil ve sahile bakan dağ yamaçlarından yabani olarak toplanır.

‘Kuşdili’ olarak da bilinen biberiyenin ekonomik olarak değerlendirilen kısımları yaprakları, çiçekleridir.  

Biberiye uçucu yağı özellikle parfüm, kozmetik ve aromaterapide çok değerlidir. Biberiye uçucu yağından cilt bakım kremleri ve losyonları hazırlanır. Doğal parfüm yapımında diğer uçucu yağlarla karıştırılır. Dinlendirici, sakinleştirici ve kas gevşetici aromatik banyo sularına, selülit ve karın çatlaklarını önleyici masaj yağlarına, nefes açıcı ve ağız kokusunu giderici ağız sularına katılır. Biberiye suyunun antiseptik ve ciltte kan dolaşımını hızlandırıcı etkisi vardır; bu nedenle özellikle yağlı ciltlerde saç kepeklenmesini ve dökülmesini engeller. Biberiyenin taze ya da kurutulmuş yaprakları koku ve tat vermek amacıyla et, balık, sebze yemeklerine ve çorbalara katılır. Eski Yunanistan’da biberiyenin hafızayı güçlendirdiği ve yenilediğine inanıldığından, hafızası zayıf olan insanlar başlarında biberiye tacı ile dolaştıkları söylenir. Biberiye içerisinde bulunan karnosik asit beyni serbest radikallere karşı koruduğu ve bu nedenle Alzheimer hastalığı tedavisinde kullanılabileceği rapor edilmektedir. Biberiye antioksidanları başta Omega yağ asitlerince zengin bitkisel yağlar olmak üzere raf ömrü kısa olan gıda ürünlerinin bozulmasını engellemek amacıyla kullanılmaktadır. Roma da sadakatin simgesi olarak bilinir.

Biberiye tipik bir Akdeniz bitkisidir. Sıcağı ve güneşi çok sever, ancak kış mevsiminin aşırı soğuklarına karşı çok duyarlıdır. Bu nedenle fazla yüksek rakımlarda yetişmez, rakım arttıkça ve denizden uzaklaştıkça biberiyede uçucu yağ oranı azalır. 

Biberiye çok yıllık çalı formunda bir bitki olduğundan her 10-12 yılda bir toprak yüzeyinin 5 cm yukarısından budanarak gençleştirilir. Biberiye uçucu yağının güçlü anti mikrobiyal ve repellent etkisi olması nedeniyle, biberiye hastalıklara ve zararlılara karşı oldukça dirençli bir bitkidir. 

Tedavide yaprakları (Rosmarini folium) kullanılır. Çiçek açma zamanında topraküstü aksamı toplanır. Kuruduktan sonra yaprakları ayıklanır.  

Hoş kokusundan faydalanmak için kuru dallarını yakarak tütsü olarak değerlendirilebilir.

Antioksidan ve antienflamatuar özelliklidir. Antifungal etkisiyle Candida mantarına karşı etkili olduğu belirtilmiştir. Hazımsızlık, konsantrasyon kaybı, şişkinlik, baş ağrısı, solunum yolu iltihapları ve mide kramplarında da kullanılır.

Uçucu yağı hafızayı güçlendirir. 

Biberiye çayı son dönemde popülerliği artan bitki çaylarından biridir.  Sindirimden hafızaya, baş ağrısından regl ağrılarına birçok şeye iyi gelen biberiye çayının faydaları; taze ya da  kurutulmuş  biberiyeyi  çayı 5 dakikada hazır olur. İşte biberiye çayının tarifi,

Biberiye çayı yapmak için gereken malzemeler:

1 su bardağı içme suyu
1 tatlı kaşığı biberiye

Suyu kaynatıp bardağa alın. İçine bir tatlı kaşığı biberiye eklenir. Ağzı kapalı bir halde 5 dakika kadar demlenmesi için beklenir, sonra süzüp bardağa alınır.

Eğer biberiye çayının tadı size acı geliyorsa içine bir tatlı kaşığı bal da eklenebilir.

Biberiye çayının lezzetini artırmak istiyorsanız içine lavanta ve dağ kekiği de ilave edebilirsiniz.

Biberiye çayını bol miktarda yapıp saçınızı yıkadıktan sonra durulama suyu olarak da kullanabilirsiniz.  Biberiye çayı saçınızın uzamasını kolaylaştıracaktır.

BİBERİYENİN YAN ETKİLERİ

Biberiyenin yüksek dozda kullanımı toksit etki yapabilir. Kansızlık varsa ve demir takviyesi alınıyorsa biberiye kullanılmamalıdır. Hassas ciltlerde irritasyona sebep olur. Hamile ve emzirenler kullanmamalıdır. Her şeyin olduğu gibi biberiye çayının aşırı tüketiminin de vücuda bazı zararları bulunabilir. 

Biberiye çayı fazla tüketilirse zehirlenme riski olabilir. Epilepsi krizlerini tetikleme riski olan biberiye çayını, bu hastalığa sahip olanların tüketmesi önerilmez.  Biberiye çayının kan dolaşımı artırıcı özelliği de bulunuyor. Bu sebeple yüksek tansiyonu olan kişilerin de doktor kontrolünde tüketmesi gerekir. 

Sema KIRLIOĞLU (Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Teknikeri) 

Aralık 2020

Fotograf: Vanessa Loring